Dé winkel waar ik heen ga voor hemdjes en andere onderkleding is absoluut de Hema. Ik vind het een leuk merk met fijne winkels en producten. Daarbij vertrouw ik erop dat de kleding die ik er koop op een eerlijke en duurzame manier is geproduceerd. Op de meeste kleding staat namelijk aangegeven dat het gemaakt is met duurzaam of biologisch katoen. Toen ik laatst bij de Hema een jasje kocht als kraamkado, vielen de labels me weer op en vroeg ik me af wat het verschil is tussen biologisch en duurzaam katoen.
Het verschil blijkt, na een kleine online zoektocht, redelijk simpel. Wat me verbaasde is de wereld van de ‘duurzame’ katoenproductie. De grote kledingmerken zetten ‘duurzaam katoen’ in als marketingboodschap, terwijl er nog helemaal geen sprake is van duurzaamheid in de productieketen.
Biologisch katoen
Kort gezegd wordt biologisch katoen geproduceerd zonder het gebruik van chemicaliën, gemodificeerde zaden* en kunstmest. Er zijn wereldwijd twee keurmerken (of ‘standaarden’) voor dit soort katoen: de Organic 100 Content Standard (OCS) en de Global Organic Textile Standard (GOTS). Als een merk claimt biologisch katoen te gebruiken, zou de kleding een van deze keurmerken moeten hebben. Kleding met een van de keurmerken is van tenminste 70% (GOTS) of 100% (OCS) biologisch katoen en het materiaal is terug te voeren tot aan de katoenboer. Tussen de twee keurmerken is GOTS het meest uitgebreid, omdat zij ook de verwerking van de katoen en de bijbehorende sociale omstandigheden van werknemers meenemen in hun certificering [Bron: About Organic Cotton]. Bekijk deze video om een beter beeld te krijgen van GOTS:
Duurzaam katoen
Problematischer is het verhaal rondom duurzaam katoen. De kledingindustrie heeft geen algemene definitie van wat duurzame kledingproductie en/of -materialen zouden moeten of kunnen zijn. Zo licht H&M, zelfbekroonde frontrunner in het gebruik van duurzame materialen, niet toe wat deze woorden voor hen betekenen [Bron: Fast Company]. Er zijn veel verschillende soorten stoffen en elke daarvan heeft zijn eigen voor- en nadelen in het kader van duurzaamheid. Hoewel katoen bijvoorbeeld biologisch afbreekbaar is, vraagt de productie ervan erg veel water. Kunnen we dus überhaupt wel spreken van zoiets als duurzaam katoen?
Een naam die overal steeds terugkomt is het Better Cotton Initiative (BCI), een programma dat onder andere is opgezet door H&M. Het is erop gericht het gebruik van chemische pesticide en water bij het produceren van katoen te verminderen, waar het voor boeren nog niet haalbaar is om biologisch katoen te verbouwen. In het programma worden boeren getraind om anders te gaan werken en krijgen ze een eerlijke prijs voor hun katoen. Veel grote merken (H&M, Hema, Zeeman, C&A, Decathlon, etc.) kopen hun katoen (onder andere) in via BCI en marketen dit als duurzaam. Helaas is de katoen waarmee deze kleding gemaakt wordt vaak alsnog geproduceerd vanuit gemodificeerde zaden* en met chemicaliën. Bovendien stelt BCI alleen eisen aan de productie van katoen en niet aan de fabrieken die het materiaal verwerken tot stof en verder tot kleding. De kleding kan dus nog steeds onder slechte omstandigheden en/of door kinderen zijn gemaakt (hoewel dit onder het OCS-keurmerk ook mogelijk is). [Bron: Keurmerken-wijzer].
Er is de afgelopen jaren veel gepubliceerd over duurzaam katoen. In 2018 kwam bijvoorbeeld de documentaire ‘Het prijskaartje van katoen’ uit bij Zembla, waarin de makers de schaduwkanten van BCI belichtten, die veel uitgebreider zijn dan hier benoemd. Het is de moeite waard om meer informatie te zoeken en bij je favoriete merken te kijken naar hoe zij invulling geven aan de woorden ‘duurzaam katoen’. Ik ben me nu er in elk geval bewust van dat dat label minder zegt dan ik hoopte.
Meer lezen:
Duurzaam katoen bij Hema
H&M Sustainability Report, 2018
Better Cotton Initiative
* Ik vond het lastig goede recente informatie te vinden over de problematiek van gemodificeerde zaden in de katoenindustrie. De bronnen die ik vond (o.a. Groene Amsterdammer, 2013; Oneworld, 2018; Indian Express, 2016] lijken het volgende te suggereren: veel boeren gebruiken gemodificeerde katoenzaden van bedrijven als Monsanto/Bayer en Cargill. De zaden zijn zo gemaakt dat ze tegen bepaalde, sterke, pesticiden kunnen (die vaak geleverd worden door hetzelfde bedrijf). De pesticiden doden alles op het veld, behalve de katoenzaden en -planten. De bedrijven hebben patent op de zaden, dus de boeren moeten voor iedere oogst nieuwe zaden kopen, terwijl zaden normaliter een bijproduct van de oogst zijn. Na een aantal oogsten gaat de opbrengst van het land achteruit, omdat het aangetast raakt door de pesticiden. Het bedrijf biedt nieuwe zaden aan, die wel een nieuwe oogst geven, maar meer pesticide nodig hebben. Deze cyclus herhaalt zich, tot het land volledig vergiftigd is en de gewassen die er nog groeien amper oogst geven. De boeren eindigen diep in de schulden met onvruchtbaar land. Daarnaast komt het voor dat de (vermoedelijk kankerverwekkende) pesticiden terechtkomen in het drinkwater van omliggende dorpen. Deze problematiek lijkt de afgelopen tien jaren te spelen in India, Burkina Faso en Amerika, landen waar katoenproductie een grote en belangrijke industrie is.
Marjolein Roozen 
Geef een reactie