Een poosje terug was ik in de Sint-Stevens kerk in Nijmegen waar een gepassioneerde gids ons vertelde over Sancta Ontcommer. Ontcommer was de mooie dochter van de koning van Portugal en Katholiek. Op jonge leeftijd werd ze uitgehuwelijkt aan een oude, heidense prins. Zij had een grote afkeer van deze man en bad tot God om een lelijk uiterlijk zodat zij maar niet met hem hoefde te trouwen. God luisterde en gaf haar een snor en baard om haar te beschermen. Zodra de prins deze verminking zag wilde hij niets meer van de prinses weten. De Portugese koning werd woest en liet zijn dochter kruisigen als straf. Sancta Ontcommer werd erkend als martelares en Katholieke heilige. Het geloof is dat wanneer zij wordt aangeroepen tijdens overlijden, het proces zonder al teveel pijn (kommer) verloopt.
Beeld van Sancta Ontcommer (Oostenrijk)
In de Sint Stevenskerk is een afbeelding te zien van Ontcommer die stamt uit het eind van de 15e eeuw. Een van de weinige afbeeldingen die nog te zien is in de kerk, omdat men tijdens de Beeldenstorm in 1566 veel verwoest heeft. Reliëfs van heiligen pronken zonder hoofd en rond het altaar vind je lege nissen waar ooit beelden stonden. Vele schilderingen zijn wit overschilderd, behalve een enkeling zoals die van Sancta Ontcommer.
Echter, bij het zien van de afbeelding zou je, ondanks het bovenschrift ‘Sancta Ontcommer’, eerder denken aan een veel bekender beeld. Een afbeelding van een heilige die uitsteigt boven alle anderen en veelvuldig gerepresenteerd wordt in de Katholieke kerk; Jezus Christus. Ookal zijn we in Nederland tegenwoordig voornamelijk gewend om Christus halfnaakt in een lendedoek aan het kruis te zien, het was tijdens de Middeleeuwen, zeker in Zuid-Europese landen zoals Italië en Spanje, normaal om hem volledig aangekleed af te beelden. Volgens de gids was de afbeelding in de St. Stevenskerk dan ook waarschijnlijk ooit bedoeld als een afbeelding van Christus.
Sancta Ontcommer in de Afbeelding van Christus
St. Stevenskerk
Volgens het verhaal geloofden de protestanten wel degelijk dat de Katholieken op de schildering Sancta Ontcommer wilden aanduiden. Dat is ook de reden waarom de schildering bewaard is gebleven; als bewijs en herinnering dat de Katholieken de meest willekeurige heiligen verzonnen en vervolgens als waar erkenden.
Het is mij onduidelijk of de Katholieken, voor aanvang van de Beeldenstorm de schildering werkelijk als Sancta Ontcommer aanbaden. Het zou interessant zijn om te onderzoeken of het bovenschrift origineel is, of vlak voor de Beeldenstorm is toegevoegd. Als de Katholieken het opschrift later hebben toegevoegd, zou het een stiekeme overwinning kunnen zijn geweest op de Protestanten.
Marjolein Roozen 
Geef een reactie